Geluid is overal, maar we staan er zelden bij stil. Toch heeft geluidsoverlast een enorme impact op onze gezondheid, met duizenden doden tot gevolg. Met De Oorzaak, een baan­brekend onderzoek van De Morgen, willen we deze stille doder aan het licht brengen en het debat over geluidsimpact eindelijk op gang brengen.

In Europa komen er volgens het Europees Milieuagentschap jaarlijks zo’n 12.000 mensen door lawaai eerder dan verwacht te overlijden. Ook kampen 22 miljoen Europeanen door te veel decibels met zware stress en zitten 6,5 miljoen mensen met chronische slaapproblemen.

Deze cijfers liggen aan de basis van De Oorzaak, het grootste onderzoek dat De Morgen ooit heeft gevoerd. We lazen ze in tal van Europese rapporten, maar zagen dat (lokale) overheden er nauwelijks mee bezig waren. Juist daarom kregen we het idee om samen met de Universiteit Antwerpen en het Universitair Ziekenhuis Antwerpen een burgerwetenschappelijk project op poten te zetten. Ons plan? Vlamingen breed bevragen over de impact van omgevingsgeluid op hun leven én in drie steden – Antwerpen, Gent en Leuven – via sensoren bij hen thuis ook effectief decibels meten.

Grote Geluidsbevraging

In september 2023 ging De Oorzaak, nadat het forse budget dankzij de steun van overheden en private partners binnen was, officieel van start. In een mum van tijd namen bijna 9.000 Vlamingen deel aan het eerste luik, de Grote Geluidsbevraging, waarbij zij rapporteerden wat ze in hun omgeving hoorden. Afgelopen mei schakel­den we een versnelling hoger en werden de eerste slimme geluids­sensoren aan de gevels van deelnemers opgehangen. 

In totaal meten we het omgevingsgeluid bij bijna 2.000 Antwerpenaars, Gentenaars en Leuvenaars. En elke lezer van De Morgen kan de metingen live via een speciaal hiervoor ontwikkeld dashboard volgen. Zo zie je meteen waar het in de drie steden op eender welk moment het luidst is. Deelnemers hoeven zich overigens geen zorgen te maken over hun privacy: de sensor hangt aan de gevel en slaat geen opnames op. Alle data wordt dankzij getrainde algoritmen meteen verwerkt en omgezet in decibels.

Journalistieke waarde

Het is bijzonder om te merken hoe De Oorzaak leeft. In andere media, die ook over de resultaten berichten, maar evenzeer in het straatbeeld, waar ons onderzoek via posters en sensoren zichtbaar wordt. Het is voor De Morgen niet alleen van grote journalistieke waarde – verschillende journalisten en infografici werken samen met academici met hart en ziel aan het project – maar onderschrijft ook onze waarden. Als krant streven we immers naar een betere samenleving en hiermee hopen we mee het verschil te maken.

Komende juni zullen alle meetresultaten en burgerbevragingen geanalyseerd worden. Het moment om niet alleen te tonen wat we hebben geleerd, maar ook hoe luid Vlaanderen écht is. Vandaag zijn we ons al aan het voorbereiden. Zo hebben we een team visual storytelling opgericht, waarin vijf collega’s de mooiste en sterkste digitale presentatievormen aan het verkennen zijn. Het is ons voornemen om zo snel mogelijk elke dag verschil­makende digitale content te presenteren, vooral gericht op de smartphone. Met het einde van De Oorzaak als voorlopig orgelpunt.

Zeggen we radicaal, uiterst of extreemrechts als we het over Vlaams Belang hebben? En wat doen we dan met de communistische PVDA? In een jaar waarin verkiezingen de bovenhand hadden, ook op journalistiek vlak, groeide het uit tot een breder discussiepunt op de zesde verdieping van het DPG Media-gebouw in Antwerpen.

Wie de politicologen volgt, kiest bij Vlaams Belang voor ‘uiterst’. Maar wie naar de stemming op de redactie kijkt, komt eerder uit bij ‘extreem’. Dat we uiteindelijk toch voor dat eerste adjectief zijn gegaan, ook op aandringen van de politieke redactie, heeft te maken met de definitie: een partij is volgens academici pas extreem als ze anti­democratisch is, wat bij Vlaams Belang niet het geval is. Om exact dezelfde reden kozen we trouwens ook bij de PVDA voor ‘uiterst’ links.

Wil dat dan zeggen dat we beide partijen exact hetzelfde behandelden? Tot op zekere hoogte. Zo traden we zowel de PVDA als Vlaams Belang (zeer) kritisch tegemoet en nodigden we beide voorzitters uit voor een groot interview naar aanleiding van de verkiezingen in juni. In de toon van de krant – we geloven in een betere wereld – viel wel een verschil qua attitude op. Logisch ook: want waar PVDA een uiterst links, maar eerder inclusief, geluid laat horen, valt bij Vlaams Belang eerder een taal van uitsluiting te noteren.